مزایای بکارگیری GIS در برنامه ریزی شهری

بررسی اقامت گاه های بدون مجوز در Eskisehir ترکیه

بکارگیری روش های سنتی مدیریت اطلاعات در پروسه برنامه ریزی برای مناطق شهری دارای مشکل، نظیر اقامتگاه های بدون مجوز، کار مشکلی است. GIS امکان پرس و جو و تحلیل های پویا، نمایش اطلاعات و ارائه قابل فهم تر آنها را فراهم آورده است. نویسندگان این مقاله با بکارگیری GIS، به تحلیل امکانات زیرساختی و اجتماعی اقامت گاه های غیر مجاز در شهر Eskisehir پرداختند. آنها مناطق دارای خدمات عمومی و زیر ساخت های ناکافی را مشخص نموده و راه حل هایی بنیادی برای این مناطق را فراهم آوردند.

مشکلات ابرشهرها بطور جامع توسط محققان بسیاری مورد مطالعه قرار گرفته است. اگرچه، کشوری که تنها چند منطقه بسیار بزرگ شهری که به طور اختیاری در پس زمینه روستایی قرار گرفته اند، از پایداری کافی برای این مطالعه برخوردار نیست. یک شبکه از شهرهای متوسط که بطور یکسان در یک محدوده توزیع شده باشند، نمونه محتمل تری است. بنابراین، بررسی مشکلات این شهرهای مشابه هم نیز دارای اهمیت خواهد بود. شهر Eskisehir در ترکیه، به عنوان مطالعه موردی انتخاب شده است. این شهر در شمال غربی آناتولی و در فاصله یکسانی از دو ابرشهر اصلی ترکیه، یعنی استانبول و آنکارا واقع شده است.

شهر Eskisehir در ترکیه

جمعیت شناسی: افزایش افراد ساکن در مناطق شهری

جمعیت شهری ترکیه از ۲۳٫۶ میلیون نفر در سال ۱۹۸۵ به ۴۴٫۱ میلیون تفر در سال ۲۰۰۰ رشد یافته است. در طول این بازه ۱۵ ساله، جمعیت ساکن در مناطق شهری از ۴۲٫۵% به ۶۵٫۱% افزایش یافته است. این ارقام نشان دهنده این هستند که با وجود اینکه سطح شهرسازی در ترکیه نسبت به کشورهای غربی پایین تر است، نرخ رشد جمعیت در آنها بسیار بالا است. یکی از نتایج نگران کننده، اقامت کنترل نشده خانواده های کم درآمد در نواحی غیر مجاز است. خانه دار شدن یکی حقوق اساسی انسان است، اما بدون کنترل موثر ممکن است تعادل بوم شناسی را به هم بزند. ساخت و ساز خانه های غیر رسمی تا دهه ۱۹۷۰ رایج نبود. در نتیجه رشد سریع صنایع، سهم خانه سازی پس از سالهای دهه ۷۰ ناکافی شده و اقامت غیر مجاز در اطراف مکان های صنعتی و در طول جاده های اصلی آغاز گردید. امروزه، در حدود ۳۰% جمعیت در مناطق غیر مجاز زندگی می کنند. در سال ۱۹۹۷، بیش از ۱۵۴۰۰۰ نفر در ۱۶ ناحیه غیرمجاز زندگی می کردند، در حالیکه این رقم در سال ۲۰۰۰ به حدود ۱۶۹۰۰۰ نفر افزایش یافت. این شکل از اقامت توسط دلالان املاک که زمین را غالباً بطور غیر قانونی به پارسل هایی تقسیم می کنند، ساده شده است. از آنجایی که هدف اصلی این دلالان کسب سود است، آنها تلاشی برای ساخت خدمات پایه نمی کنند و آنها نگرانی ای در ارتباط با استانداردهای زندگی و تعادل محیطی ندارند.

برنامه ریزی و GIS

برنامه ریزی مشتمل بر اتخاذ تصمیمات مناسب برای آینده و عمل بر اساس مجموعه ای از انتخاب هاست. فرآیند انتخاب علاوه بر دانش جامع برنامه ریزی، به داده های زمینی کامل در ارتباط با گذشته، حال و آینده نیز احتیاج دارد. این اطلاعات ممکن است در ذات توصیفی، پیش بینی کننده و آمرانه باشند. مدیریت کارا و مناسب اطلاعات، کیفیت برنامه ریزی را بسیار بهبود می بخشد. تولید انواع مناسب اطلاعات با روش های دستی بسیار مشکل است. GIS ابزارهای پایه بسیاری را برای مدیریت کارا و مناسب اطلاعات زمینی فراهم می آورد. GIS الزاماً وظایف پشتیبانی، جمع آوری، نگهداری، تحلیل و نمایش داده هایی که وابسته به مکان هستند را انجام می دهد. داده های GIS امکان در نظر گرفتن دیدگاه های مختلفی را فراهم آورده و قابلیت پرس و جوی پویا و نمایش اطلاعات و اصولاً ارائه مفهوم تری از داده ها را به وجود می آورد. از سوی دیگر، دسترسی به داده های رقومی ممکن است موجب سو استفاده و یا کاربرد اشتباه شده و مشکلات اساسی را در ارتباط با ایمنی، قابل اعتماد بودن و مسئولیت داده ها پدید آورند.

آشنایی با منطقه تحت برنامه ریزی

آمار، گزارشات، مقالات، عکس های بردکوتاه و یا هوایی، تصاویر ماهواره ای، نقشه ها و طرح ها، همگی به آشنایی و درک منطقه تحت برنامه ریزی و مشکلاتش کمک می کنند. ممکن است راه حل هایی برای وارد نمودن این داده ها به مدل های کامپیوتری ایجاد شده باشند. این مدل ها ممکن است به عنوان مثال تغییرات بافت جمعیتی و کاربری زمین را پیش بینی کرده و یا جریان ترافیک را شبیه سازی نمایند. اغلب این مدل های کامپیوتری به عنوان یک نرم افزار مستقل کار می کنند. GIS این فرآیند را با فراهم آوردن داده های زمینی رقومی و نمایش نتایج میانی و نهایی، تسهیل می کند. رسیدن به مناسب ترین راه حل نیازمند ارتباط و همکاری میان سازمان های بسیاری است. این ارتباط به بهترین نحو از طریق تصویرسازی با ابزارهایی نظیر تصاویر و نقشه ها و در حالت ساده تری نسبت به متون خالی قابل انجام هستند. GIS در مسیر تصویرسازی بطور همه جانبه یاری رسان است. بنابراین، GIS مدل سازی و تفسیر داده ها را ساده تر کرده و فهمی را پدید می آورد که ممکن است از طرق دیگر قابل دستیابی نباشد.

پایگاه داده

یک پایگاه داده از طریق نقشه برداری گسترده از کاربری اراضی و آمار جمعیت Eskisehir ایجاد شد. تمامی نقشه ها و پلان های آنالوگ اسکن شدند و بلوک ها و ساختمان ها رقومی شدند. داده های عددی به جداول، گراف ها و نقشه ها تبدیل شدند. یک تصویر پایه و لایه های GIS به عنوان نقشه های موضوعی در یک ساختار داده توپوگرافی ایجاد شدند. داده های زمینی کدگذاری شده بصورت توپولوژیکی امکان پرس و جو و تحلیل های مکانی را پدید آورده و می تواند مجموعه های پیچیده ای از انواع مختلف داده را بطور کارا مدیریت کند. مشکلاتی نظیر ناکافی بودن خدمات عمومی و زیرساخت ها و دسترسی به خدمات عمومی را می توان از این طریق به نحو ساده تری نسبت به روش های سنتی، شناسایی نمود. تمامی موضوعات نظیر نواحی، امکانات عمومی، بلوک ها و خانه ها را می توان در لایه های مجزا ذخیره نمود و به سادگی بصورت گرافیکی نمایش داد. بسیاری از لایه ها با استفاده از تصاویر پایه به عنوان یک منبع، ایجاد شده اند. داده های ایجاد شده با بسته نرم افزاری GIS ترکیه NetCAD به داده هایی سازگار با ArcGIS 8.3 تبدیل شدند.

تحلیل ها

تحلیل و بازبینی ها بر اساس مقاله مربوطه، قوانین بخشودگی، آمار بدست آمده از موسسه آمار ملی در سال ۲۰۰۰، نقشه ها، طرح های کارشناسی و طرح های بازسازی، نقشه برداری های زمینی، داده های جمع آوری شده از مسئولان مرتبط و گزارشات نوشته شده توسط این مسئولان و سازمان ها، انجام شده اند. پارامترهای بکارگرفته شده در طول این تحلیل ها عبارتند از:

جمعیت
تعداد طبقات
کافی بودن خدمات عمومی بر مبنای استانداردهای برنامه ریزی
فاصله پیاده تا خدمات عمومی
مساحت خدمات عمومی

از اطلاعات توصیفی ای نظیر زیرساخت ها، داده های جمعیتی و مساحت نواحی، پارامترهای زیر استخراج شدند:

ضریب مساحت کف خانه ها
وجود خدمات پایه و زیرساخت ها در اقامت های کنترل نشده

نتایج

در نتیجه قانون بخشودگی ساخت و سازهای غیر مجاز و ترس کمرنگ شده تخریب خانه ها، تعداد اقامت گاه های غیر مجاز هر ساله بیشتر شده است. پس از آخرین قانون بخشودگی، شهرداری ها اجازه یافتند تا طرح های نواحی را ارتقا داده و تعداد طبقات را به ۴ افزایش دهند. در مقایسه با استانداردها و قوانین، خدمات عمومی ناکافی هستند؛ نسبت خدمات به تعداد افراد کم است و فاصله پیاده تا این خدمات بسیار طولانی است. حتی نسبت خدمات عمومی پیشنهادی به جمعیت حاضر بر اساس استانداردهای تعریف شده در مقررات توسعه ای بسیار پایین است. در حالیکه ۹۸% خانه ها در سال ۱۹۸۹ یک مخزن فاضلاب داشتند، در ۲۰۰۲، ۶۰% خانه ها به سیستم فاضلاب متصل بوده، ۳۹% مخزن فاضلاب داشتند و ۱% هیچ سیستم دفع فاضلابی نداشتند. تقریباً تمام ساختمان ها برق و لوله کشی داخلی آب دارند (به ترتیب ۹۹٫۲% و ۹۱٫۵%). این نسبت ها بزرگتر از متوسط ترکیه هستند. هیچ یک از نواحی به یک منبع گاز طبیعی اتصال نیافته اند. شاخص های تناسب، مقدار شاخص ها، وزن شاخص ها و تغییر کاربری مجاز در اطلاعات موضوعی، ساخت سریع نقشه برای برنامه ریزی و اتخاذ تصمیمات را ممکن می سازد.

نتیجه گیری

نیاز به ساخت خانه در Eskisehir در آینده قابل پیش بینی، رو به افزایش خواهد بود. برای اجتناب از بروز اقامت گاه های غیر مجاز در آینده، امور زیر باید انجام شوند:

شهرداری Eskisehir باید اندازه گیری های پیش گیرانه ای را از طریق شناسایی نواحی قابل گسترش ممکن برای اقامت، نسبت به توسعه مکان های صنعتی، نواحی مسکونی پیشنهادی در طرح اصلی، خدمات شهری، زمین های عمومی و شبکه حمل و نقل عمومی، انجام دهد.
پس از شناسایی نواحی اقامتی، باید در ارتباط با مشخصات خدمات و مکان آنها از طریق احداث جاده ها، خدمات آب و برق، زه کشی و فاضلاب، طرح ها و نقشه ها و نواحی خدماتی، اطمینان حاصل نمود.
برای پشتیبانی از توسعه اقامت گاه ها با استفاده از سناریوها و مدل های برنامه ریزی و داده های مناسب در قالب رقومی، باید بکارگیری تکنیک های GIS شبیه سازی شوند.