نسخه ایسلندی مشاور رئیس سازمان نقشه برداری‎کشور برای آتشفشان دماوند

نسخه ایسلندی مشاور رئیس سازمان نقشه برداری‎کشور برای آتشفشان دماوند/ دکتر توکلی: ارتفاع دماوندسالانه حدود۳ میلیمتر افزایش می‎یابد

مشاور رئیس سازماننقشه برداری‎کشور با بازخوانی عملکرد ایسلندی‎ها که در بهار ۱۳۸۹ منجر به پیش بینی فوران آتشفشان آن کشور چند روز قبل از وقوع آن شد از لزوم رصد دائمی تغییرات آتشفشان دماوند، تفتان، بزمان، سهند و سبلان سخن گفت و در عین حال تاکید کرد که هیچ یک از این موارد در حال حاضر در وضعیت خطرناکی به سر نمی‎برد.

دکتر فرخ توکلی در گفت‏‎وگو با سایت سازمان نقشه‎برداری کشور در پاسخ به سوالی که به وضعیت آتشفشان دماوند اشاره داشت، به ماجرای آتشفشان ایسلند اشاره کرد و گفت: تجربه‎ ایسلندی‎ها برای پیش‎بینی فوران آتشفشان در آن کشور را ما هم می‎توانیم در ایران پیاده کنیم.

او درباره آتشفشان ایسلند به دور شدن دو صفحه تکتونیکی در آن منطقه اشاره کرد که منجر به بالا آمدن مواد مذاب می‏شود. در ایسلند به عنوان یک کشور سردسیر، سطح آب زیرزمینی بالاست. این آب‎ها در اثر تماس با مواد مذاب، به جوش می‎آید. حرارت آتشفشان آب‎ها را بخار می‎کند و آنها با فشار از دهانه آتشفشان به همراه مواد مذاب به هوا پرتاب می‎شوند.

به گفته مشاور رئیس سازمان نقشه‎برداری کشور، ژئودزین‎ها، ژئوفیزیست‎ها و زلزله‎شناس‌‎ها در ایسلند با همکاری هم به تحلیل نتایج حاصل از دستگاه‎های GPS، ثقل سنج و زلزله نگار پرداخته و دریافتند که عمق زلزله‎های ثبت شده از سوی زلزله‎سنج‎ها به تدریج در حال افزایش است که حاکی از بالا آمدن مواد مذاب است. در یک بازه زمانی دو روزه بیش از ۳۰۰۰ زلزله ثبت شد دستگاههای اندازه گیریGPSنشان از تغییر شکل زیاد در پوسته زمین میداد. ودر فاصله ۱۵ کیلومتری از مرکز آتشفشان در یک بازه زمانی کوتاه ، جابجایی ۴ سانتیمتری ثبت شد.اندازه گیریهای روی ایستگاههای GPS اطراف آتشفشان نشان می‎دادند که مختصات نقاط در حال دور شدن از یکدیگر هستند و این به معنی تحت فشار بودن پوسته زمین در اثر فشار مواد مذاب و باز شدن گنبد آتشفشان بود. ثقل‎سنج‎ها هم که شرایط جرمی داخل زمین را می‎سنجیدند، تغییرات زیادی را نشان می‎دادند. بعد از مدتی، عمق زلزله‎های ثبت شده کمتر و کمتر شد. اینجا بود که دانشمندان ایسلندی اعلام خطر کردند. چرا که مجموع این نشانه‌ها حاکی از فعال شدن آتشفشان ایسلند بود که می‎توانست تا چندهزار متر مواد مذاب و خاکستر را پرتاب کند. با فوران آتشفشان ایسلند خاکسترهای آتشفشانی تا چندین کیلومتر به هوا پرتاب شد و چند روزی پرواز هواپیماها را مختل کرد.

توکلی با تاکید بر اینکه باید از چنین تجربه‎ای در ایران نیز استفاده کنیم، ادامه داد: اگر چه رفتار هر آتشفشانی با آتشفشان دیگر فرق میکند ولی لازم است در حالت کل از تجربیات آنها در آتشفشانهای کشور استفاده نماییم. برای رصد آتشفشانهای ایران لازم است بر رو و اطراف آنها ایستگاهایی دائمی تعیین موقعیت ماهواره ایی ، ثقل سنج ، تیلتمتر و زلزله نگار نصب و با ثبت اطلاعات بصورت روزانه داده ها را تجزیه و تحلیل نماییم علاوه بر تجهیزات فوق الذکر برای رصد آتشفشان، تکنیک تداخل سنجی تصاویر راداری (INSAR) می‎تواند تغییرات آتشفشان را در بازه های زمانی مختلف نشان دهد که آیا در حال متورم شدن است یا برعکس در حال مچاله شدن؟

معاون فنی سابق سازمان نقشه برداری کشور با بیان اینکه در دماوند شاهد شروع یک فعالیت آتشفشانی نیستیم زیرا که زلزله نگارها هیچ زلزله ای را ثبت نکرده اند و اندازه گیریهای GPS و ثقلی که سازمان نقشه برداری بر روی دماوند اندازه گیری میکند تغییرات بحرانی را نشان نمی دهد. از طرفی درجه حرارت آبهای گرم منطقه تغییر چشمگیری را نشان نمی دهد. هوای بسیار گرم امسال تابستان، بخشی از یخچالهای دماوند را آب کرد. این یخچال‌ها تا پیش از این نقش سد را در قله دماوند بازی می‎کردند و مانع از سرازیر شدن آب می‎شدند اما با آب شدن آنها، آب زیاد و سیل مانندی به پایین سرازیر شد.

توکلی با تاکید بر ضرورت ثقل سنجی دائم در محدوده دماوند، پیشنهاد ایجاد رصدخانه دائمی در این منطقه را که اخیرا از سوی سازمان نقشه برداری کشور عنوان شده را حیاتی توصیف کرد و افزود: باید دست کم سه ایستگاه دائمی GPS در اطراف دماوند داشته باشیم و با تصاویر راداری و تکنیکINSAR به صورت مداوم تغییرات این محدوده را رصد کنیم. در حال حاضرایستگاههای دائمی GPSاطراف قله بالاآمدگی را نشان می دهد که با این ایستگاهها می توان کوه زایی در منطقه و افزایش ارتفاع دماوند را حدود۳ میلیمتر در سال برآورد کرد.

او که می‎گفت علاوه بر رصد دائم آتشفشان دماوند باید رفتار دیگر کوههای آتشفشانی کشور اعم از تفتان، بزمان، سهند و سبلان را نیز به طرق فوق الذکر رصد نماییم.

منبع: سایت سازمان نقشه برداری کشور