تجهیزات نقشه برداری خاص و کاربردهای آن ها در نقشه برداری های مرتبط با مهندسی عمران
برخی اوقات تجهیزات نقشه برداری بخصوصی برای برآوردن اهداف مشخص در نقشه برداری های مرتبط با مهندسی عمران مورد نیاز است. انواعی از این ابزارآلات نقشه برداری خاص به همراه کاربردهایشان در این مقاله مورد بحث قرار گرفته اند.
تجهیزات نقشه برداری عمومی بسیاری نظیر قطب نما، ترازها، تئودولیت ها و … وجود دارند که در عملیات های مختلفی مورد استفاده قرار می گیرند. اما تعدادی ابزار نقشه برداری خاص با اهداف مشخص و تنظیمات متفاوت نیز موجودند.
انواع ابزارآلات نقشه برداری خاص و کاربردهای آنها
تجهیزات خاصی که در نقشه برداری به کار گرفته می شوند عبارتند از:
- تلسکوپ و نقاله دارای نگهدارنده و هدایت کننده
- مسافت سنج
- کلیماتور
- ارتفاع سنج
- تئودولیت الکترونیکی
تلسکوپ و نقاله دارای نگهدارنده و هدایت کننده (Jig Telescope and Jig Transit)
در ایام قدیم، ترازها و نقاله های مرسوم برای نقشه برداری صنعتی مورد استفاده قرار می گرفتند. در دوران مدرن، تجهیزات نقشه بردار با دقت بسیار بالا مورد نیاز است. از این رو، تلسکوپ و نقاله دارای نگهدارنده و هدایت کننده توسعه داده شدند که برای مکانیزه سازی فرآیندهای اپتیکی به کار برده می شوند. تلسکوپ دارای نگهدارنده و هدایت کننده دارای یک میکرومتر اپتیکی است که می تواند اندازه گیری هایی با دقت ۱۰۰۰/۱ اینچ را انجام دهد.
مسافت سنج (Telemeter)
مسافت سنج یک ابزار نقشه برداری خاص است که به طور مستقیم فاصله افقی را اندازه می گیرد. این دستگاه در سر شیئی تلسکوپ به آن اتصال یافته و متناظر با آن یک وزنه تعادلی به سر چشمی نیز متصل شده است. بکارگیری مسافت سنج مشابه تاکئومتر است، اما در این دستگاه قرائت ها بطور مستقیم انجام می شوند.
شکل زیر میله افقی مدرجی که با مسافت سنج مورد استفاده قرار می گیرد را نشان داده است. در طول اندازه گیری های زمینی، تصویر صفحه مدرج به وسط آورده شده و سپس طبلک میکرومتر تا جایی که هردو صفحه مدرج و درجه بندی مقیاس اصلی بر هم منطبق شوند، گردانده می شود.
قرائت های بدست آمده از مسافت سنج فاصله مایل در امتداد خط دید را نشان می دهند. اگر فاصله مایل را با L و زاویه شیب را با x نشان دهیم، فاصله افقی بصورت زیر تعیین می شود:
D = L cosx
کلیماتور (Collimator)
یک تلسکوپ نرمال را با جایگزین نمودن چشمی استاندارد با لامپ چشمی ای که در بی نهایت کانونی شده است، می توان به کلیماتور تبدیل کرد. به طور کلی، کلیماتورها به عنوان شاخص های مرجع برای تجهیز اپتیکی مورد استفاده قرار می گیرند. کلیماتور ۴ پیچ تراز کننده دارد.
مزیت اصلی کلیماتور دقت اندازه گیری است که مستقل از موقعیت دستگاه و فاصله کلیماتور تا ایستگاه است. چشمی کلیماتور می تواند تا سطح بزرگنمایی مورد نیاز برای دیدن تارگت با دقت بیشتر، تغییر یابد.
ارتفاع سنج (Altimeter)
ارتفاع سنج در ترازیابی فشار سنجی که در خلال آن اختلاف قائم بین دو نقطه بر اساس فشار اتمسفری تعیین می شود، مورد استفاده قرار می گیرد. در ایام قدیم، فشار سنج بی هوازی برای ترازیابی فشارسنجی بکار گرفته می شدند ولی این روش توام با خطاهای بسیاری بوده است.
امروزه ارتفاع سنج، جایگزین فشار سنج بی هوازی شده است. ارتفاع سنج عکس العمل دقیقی را نسبت به تغییرات فشار اتمسفری نشان می دهد. برخی اوقات، یک دستگاه ثبت داده های هوایی نیز برای تهیه عکس از منطقه تحت نقشه برداری، استفاده می شود.
شاخص تاثیر گذار اصلی بر یک ارتفاع سنج تغییرات دما است، چرا که این دستگاه به چگالی هوا وابسته است. بطور کلی، ارتفاع سنج در دمای ۱۰ درجه سانتیگراد کالیبره می شود. اگر دما در طول مشاهدات بیشتر از ۱۰ درجه باشد، اختلاف ارتفاع نیز بیشتر برآورد می شود. بنابراین، در دمای بیش از ۱۰ درجه، یک تصحیح ۰٫۲ فوتی برای هر ۱۰۰ فوت اختلاف ارتفاع، به مشاهدات اعمال می شود.
تئودولیت های الکترونیکی
تئودولیت های الکترونیکی در زمره تجهیزات نقشه برداری مدرن هستند. آنها مشاهدات زاویه ای را از طریق اسکن الکترو-اپتیکی انجام می دهند. آنها صفحه کنترلی مجزا با صفحه کلید و LCD دارند.
کلیدهای ارائه شده در تئودولیت های الکترونیکی برای ایجاد وظایف جدیدی که قرار است انجام شوند، مفید هستند. این دستگاه ها کلیدهای چند منظوره دارند. صفحه نمایش قرائت واضحی از اندازه گیری های انجام شده روی زمین را نشان می دهد.
نظر به سرعت و کارایی تئودولیت های الکترونیکی در اندازه گیری ها، آنها بطور گسترده ای در نقشه برداری مورد استفاده قرار می گیرند. آنها قابلیت مرتب نمودن مقادیر اندازه گیری شده، بدون اینکه آنها را روی کاغذ بنویسد، را هم دارند.
