اخبار ژئوماتیک

برگی از تاریخ؛ اطلسی از خاورمیانه که استاد دانشگاه قاهره به سازمان نقشه‌برداری هدیه کرد.

آموزش نقشه برداری آپسیس

دکتر محمد صبحی عبدالحکیم مدرس دانشگاه قاهره، اطلسی از خاورمیانه را در سال ۱۳۴۴ به مهندس محمد پورکمال از مدیران ارشد سازمان نقشه‌برداری کشور هدیه داد؛ همزمان با تاریخی که او به انتخاب سازمان ملل برای تاسیس سازمان نقشه‌برداری عربستان، به این کشور عزیمت کرده بود.

به گزارش روابط عمومی سازمان نقشه برداری کشور، این اطلس که در سال ۱۹۵۸(۱۳۳۶شمسی) تهیه شده شامل نقشه‌هایی از خاورمیانه، کشورهای عربی، دانشگاه‌های کشورهای عربی، پوشش‌های گیاهی، نمودار پیشرفت استخراج نفت در کشورهای خاورمیانه و… است.

در صفحه پایانی این اطلس که نسخه‌ای از آن در کتابخانه سازمان نقشه‌برداری کشور نگهداری می شود، نقشه‌ای از ایران آن زمان با ذکر اسامی شهرها، جاده‌ها، خطوط راه آهن و فرودگاه‌ها منتشر شده که نکته حائز اهمیت آن درج نام “خلیج فارس” در این نقشه است .

در مقدمه این اطلس به قلم محمد صبحی عبدالکریم چنین آمده است:

خاورمیانه جایگاه ممتاز خود را از قدیمی‌ترین دورانها  و زمانها داشته است و حلقه اتصال بین قاره‌ها از زمان قدیم بوده و هست و همچنین از نظر جایگاه معنوی جایگاه ممتازی دارد؛ چرا که خاورمیانه مهد ادیان آسمانی سه‌گانه است.

با وجود  اینکه خاورمیانه در زمانهای قدیم دارای اهمیت بوده اما هیچ وقت جایگاه و اهمیت امروزه را نداشته است. علاوه بر موقعیت فوق‌العاده آن که بعد از فتح کانال سوئز بیشتر شده این منطقه شامل ثروت های عظیم نفتی می‌باشد . بعضی ها ذخایر نفتی آن را یک سوم دنیا و بعضی ها آن را سه چهارم ذخایر نفتی می‌دانند. تولیدات و استخراج نفت این منطقه در سالهای اخیر به یک پنجم کل دنیا می‌رسد.

پس از ملی شدن کانال سوئز و جنگ سه جانبه مصر, و اتحاد مصر و سوریه و همچنین آغاز انقلاب عراق و در پی آن اشغال لبنان توسط نیروهای آمریکایی و اشغال اردن توسط نیروهای بریتانیایی، تمامی نگاهها در سطح بین‌المللی به خاورمیانه جلب شد و خاورمیانه جایگاه و مکان برجسته‌ای در عرصه سیاست بین‌المللی اتخاذ کرد.

در سالهای اخیر نویسندگان خارجی اهمیت زیاد خاورمیانه را لمس کردند بطوری که بعد از پایان جنگ جهانی دوم نوشته‌های آنها درباره خاورمیانه (منبع ما شد) و همچنین مسئولان آموزش و پرورش مصر و سایر کشورهای عربی این اهمیت را درک کردند و برای تدریس موضوع خاورمیانه از دوجنبه جغرافیایی و تاریخی روش مستقلی در دانشگاه و مقطع متوسطه در نظر گرفتند. محققین و مطالعه‌کنندگان و دانش‌آموزان همیشه به دنبال نقشه‌های کافی و وافی که آنها را در بررسی همه جانبه خاورمیانه کمک کنند، کمبود داشتند. پس زمانی که ما این نیاز را احساس کردیم بر خود واجب دانستیم که این اطلس را تدوین نماییم و اجازه دهیم که مجموعه‌ی بزرگی از نقشه ها در اختیارشان قرار بگیرد و امیدواریم که این اطلس کمبودهای موجود در رابطه با خاورمیانه را جبران نماید.

هنوز نویسندگان درباره تعریف خاورمیانه اتفاق نظر ندارند؛ برخی مرزهای آن را وسیعتر و گسترش یافته تا  سودان، اتیوپی، اریتره، افغانستان و پاکستان می‌دانند، اما برخی دیگر وسعتش را کمتر می‌دانند. ما در این اطلس تعریفی که بیشترین مقبولیت و بیشترین گستردگی را داشت لحاظ کردیم و اگر آن را معتبر بدانیم خاورمیانه در آفریقا شامل لیبی  و در آسیا شامل شبه جزیره عرب وکشورهای هلال بارور ، (عراق، سوریه، اردن، فلسطین، لبنان) که شامل واحدهای سیاسی هستند می شود. همه این کشورهای عربی بعلاوه ایران و ترکیه.

ما ادعای تمام و کمال بودن آنچه در این اطلس آمده است  را نداریم و این را درک می کنیم که تدوین یک اطلس مستقل و مفصل درباره خاورمیانه امری آسان و راحت نیست چرا که کشورهای این منطقه به جز مصر تا امروز توجه لازم و کافی را برای بررسی زمینه‌ها و جنبه‌های مختلف آن نداشته‌اند. به همین جهت ( با ابراز تاسف شدید) بیشتر اعتماد ما به منابع و مآخذ خارجیست. اینجا ما با مشکل دیگری روبرو می‌شویم که امیدواریم در مقابل با آن پیروز شده باشیم و آن ، مشکل نامهاست ، و مشکلات هم بیشتر مربوط به نامهای عربی پس از ترجمه به زبانهای اروپاییست.

ما امیدواریم که مطالعه‌کنندگان به اندازه‌ای که ما برای تدوین آن تلاش کردیم از این اطلس استفاده کنند و همچنین از برادران جغرافیدان درخواست می‌کنیم که با ملاحظات و یادداشتهای خود ما را در برطرف کردن کمبودها، نقص‌ها ،عیبها و انحراف اسمها در چاپ بعدی همراهی کنند.

منبع: سایت سازمان نقشه برداری کشور

دیدگاهتان را بنویسید