در سالهای اخیر مطالعه و اجرای پروژه های مکانیابی به عنوان یکی از فاكتورهای کلیدی در موفقیت و توسعه پایدار پروژه‌ها و طرح‌ها مطرح است. اهمیت این پژوهشها و بررسی‌ها به حدی است كه مطالعات مکانیابی علاوه بر مقیاس محلی و ملی، در سطح بین المللی نیز مورد توجه زیاد پژوهشگران قرار گرفته است. در جوامع امروز كه همواره با تعدد معیارها در تصمیم‌گیری‌ها و همچنین کمبود زمان مواجه هستیم، مكان‌یابی جایگاه ویژه‌ای پیدا نموده است. از مهمترین فواید مكان‌یابی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- در نظر داشتن و اعمال تمامی فاكتورهای‌موثر در تصمیم‌گیری
- کاهش هزینه‌های ایجاد و راه‌اندازی فعالیت‌ها در زمینه های مختلف
- کم شدن آثار منفی زیست‌محیطی
- صرفه جویی در زمان
- كاهش هزینه‌های اجرای پروژه
- انتخاب بهترین مكان با در نظر داشتن كلیه فاكتورها
- امكان بروز رسانی پروژه مكان‌یابی با تغییر فاكتورهای موجود
در اجرای یك پروژه مكان‌یابی، شناخت هدفها و روشهای حل مسایل، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است
مکان یابی مراکز(مکانیابی ساختمانها و مراکز) را انتخاب مکان برای یک یا چند مرکز، با در نظر گرفتن سایر مراکز و محدودیت‌های موجود می‌دانند، به‌گونه‌ای که هدف ویژه‌ای بهینه شود. این هدف می‌تواند هزینه حمل و نقل، ارائه خدمات عادلانه به مشتریان، در دست گرفتن بزرگترین بازار و غیره باشد. انجام مطالعات مکانیابی نیازمند تخصص‌هایی، از جمله: تحقیق در عملیات، روشهای تصمیم‌گیری، جغرافیا (زمین شناسی و آب و هوا)، اقتصاد مهندسی، علوم کامپیوتر، ریاضی، بازاریابی، طراحی شهر و … است. بدین جهت است كه همزمان با توسعه صنایع و پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن، نظریه‌های مکانیابی به منظور بهره‌وری بهینه از فعالیت‌های صنعتی شكل جدی به خود گرفته است.
قابلیت‌های بالای سیستم‌های اطلاعات مکانی GIS در مدیریت و تجزیه و تحلیل داده‌های مکانی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی منجر به ارایه محیط بسیار کارآمدی برای اجرای مراحل مختلف تحلیل‌هایی از قبیل مکانیابی شده و از مزیت‌های این روش (نسبت به سایر روش‌ها) این است که در هر مرحله از تصمیم‌گیری با تغییر دادن ارزش (وزن) هر یک از داده‌های ورودی، مطابق با نظر کارشناسی، در کمترین زمان ممکن تحلیل‌ها به روز شده و نتیجه بصورت نقشه گرافیکی قابل مشاهده است. این امر در درک بهتر کارشناسان از تغییراتی که در محیط مورد مطالعه ایجاد می‌شود تاثیر بسزایی دارد.
به‌طور کلی مراحل اجرای یك پروژه مكان‌یابی به ترتیب شامل موارد زیر می‌گردد:
- جمع‌آوری اطلاعات
- استانداردسازی اطلاعات
- رستر ساختن از هر یک از لایه‌های وکتور موجود در کل محدوده مطالعاتی (شامل: درون‌یابی، ایجاد حریم و بررسی پراکندگی تراکم هر عارضه)
- طراحی الگوریتم مراتب کار
- ساخت نقشه‌های نشانگر بر اساس فاكتورهای محدود كننده
- مدلسازی و تهیه نقشه های مكان یابی بر اساس وزن‌دهی به فاكتورهای مختلف
- بهینه سازی مدل اجرا شده و كنترل مجدد وزن دهی جهت بهینه سازی مكان‌یابی انجام شده
به هر حال انجام مطالعات مکانیابی درست و مناسب قبل از اجرای هر پروژه، علاوه بر تاثیر اقتصادی بر عملکرد پروژه، اثرات اجتماعی، محیط زیستی، فرهنگی و اقتصادی در منطقه محل احداث خود خواهد داشت.
مكان‌یابی در محیط GIS برای شاخه‌های مختلف قابل اجرا می‌باشد كه از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.
- مكان‌یابی احداث یك واحد تولیدی جدید
- مكان‌یابی احداث واحدهای خدمات شهری (كتابخانه، سینما، پارك، ایستگاه مترو و اتوبوس و …)
- مكان‌یابی توسعه شعب فروشگاه‌های زنجیره‌ای
- مكان‌یابی احداث كارخانه‌های صنعتی
- مكان‌یابی پتانسیل‌های معدنی جدید
- مكان‌یابی توسعه شهر و تمامی زیر ساخت‌های آن بطور جداگانه
- مكان‌یابی بهترین مسیر خطوط انتقال نیرو (برق، گاز، آب ، تلفن، و …)
