انواع روش های ترازیابی مورد استفاده در نقشه برداری

انواع مختلفی از ترازیابی در نقشه برداری، برای اندازه گیری اختلاف ارتفاع نقاط مختلف نسبت به یک نقطه ثابت، وجود دارد. ترازیابی در کارهای مختلف ساخت و ساز در حوزه مهندسی عمران و نقشه برداری، جایی که نیاز داریم ارتفاع سازه های متفاوت را در تطابق با ارتفاع طراحی شده برای آنها حفظ کنیم، مفید است.

ترازیابی چیست؟

ترازیابی، لِوِلینگ یا نیوِلمان شاخه ای از نقشه برداری در مهندسی عمران برای اندازه گیری ارتفاع نقاط متفاوت نسبت به یک نقطه ثابت، نظیر ارتفاع یک ساختمان، و یا ارتفاع یک نقطه از سطح زمین است.

انواع ترازیابی در نقشه برداری

1. ترازیابی مستقیم (Direct leveling)
2. ترازیابی مثلثاتی (Trigonometric leveling)
3. ترازیابی فشارسنجی (Barometric leveling)
4. ترازیابی استادیمتری (Stadia leveling)

ترازیابی مستقیم

این روش پرکاربردترین تکنیک استفاده شده در ترازیابی است. در این روش، اندازه گیری ها به طور مستقیم توسط ابزارآلات ترازیابی انجام می شوند.

بر اساس نقاط مشاهداتی و موقعیت دستگاه، ترازیابی مستقیم به انواع مختلف زیر تقسیم شده است:

• ترازیابی ساده
• ترازیابی تفاضلی
• ترازیابی شناور
• ترازیابی مقاطع
• ترازیابی دقیق
• ترازیابی متقابل (دوطرفه)

ترازیابی ساده (Simple leveling)

این یک فرم ساده و ابتدایی ترازیابی است که در آن دستگاه ترازیاب بین دو نقطه ای می خواهیم ارتفاعشان را تعیین کنیم مستقر می شود. میله های ترازیابی (شاخص) در دو نقطه استقرار یافته و دستگاه ترازیاب به آنها نشانه روی می کند. این روش تنها زمانی بکار گرفته می شود که نقاط بدون هیچ مانعی در دید، در نزدیکی یکدیگر هستند.

ترازیابی تفاضلی (Differential leveling)

ترازیابی تفاضلی زمانی بکار می آید که فاصله بین دو نقطه بیشتر است. در این پروسه، تعدادی ایستگاه داخلی استقرار یافته و ترازیاب در هریک از این ایستگاه ها قرار گرفته و ارتفاع نقاط بین ایستگاهی را قرائت می نمایند. در نهایت اختلاف بین دو نقطه اصلی تعیین می شود.

ترازیابی شناور (Fly leveling)

ترازیابی شناور زمانی انجام می شود که نقطه مبنا از ایستگاه کاری بسیار دور باشد. در چنین مواردی، یک نقطه مبنایی موقتی در ایستگاه کاری ای که موقعیتش بر اساس نقطه مبنایی اصلی تعیین شده است، واقع می گردد. اگرچه این روش دقت بسیار بالایی ندارد، ولی برای تعیین ارتفاع تقریبی بکار می رود.

ترازیابی مقاطع (Profile leveling)

بطور کلی ترازیابی مقطع برای یافتن ارتفاع نقاط در طول یک خط نظیر جاده ها، خطوط ریلی و رودخانه ها بکار گرفته می شود. در این مورد، قرائت های ایستگاه های میانی گرفته شده و ارتفاع کاهش یافته برای هر ایستگاه محاسبه می شود. از این ارتفاعات مقطع عرضی و طولی مسیر ترسیم می گردد.

ترازیابی دقیق (Precise leveling)

شیوه کار در ترازیابی دقیق مشابه ترازیابی تفاضلی است، ولی در این مورد دقت بالاتری مورد نیاز است. برای دست یابی به دقت های بالاتر، پروسه مشاهداتی جدی تری اجرا می شود. دقت هایی تا حدود ۱ میلیمتر در ۱ کیلومتر از طریق این ترازیابی به دست آمده است.

ترازیابی متقابل یا دو طرفه (Reciprocal leveling)

زمانی که امکان مستقر نمودن ترازیاب میان دو نقطه دارای دید به یکدیگر نباشد، ترازیابی متقابل انجام می شود. این مورد در ارتباط با دریاچه ها و رودخانه ها به چشم می خورد. هنگام استفاده از روش ترازیابی متقابل، ترازیاب در نزدیکی ایستگاه ۱ مستقر شده و به سمت ایستگاه ۲ نشانه روی می کند.

ترازیابی مثلثاتی

پروسه ترازیابی ای که در خلال آن ارتفاع نقاط و یا اختلاف ارتفاع بین آنها از طریق مشاهده فواصل افقی و زوایای قائم اندازه گیری می شود را ترازیابی مثلثاتی می نامند.

در این روش، روابط مثلثاتی برای یافتن ارتفاع یک نقطه از زاویه و فاصله افقی بکار گرفته می شوند، بنابراین، آنرا ترازیابی مثلثاتی نامیم. این تکنیک را با ترازیابی غیر مستقیم نیز می نامند.

ترازیابی فشارسنجی یا بارومتریک

فشار سنج دستگاهی است که برای سنجش اتمسفر در هر ارتفاع بکار گرفته می شود. بنابراین، در این روش ترازیابی، فشار اتمسفر در دو نقطه متفاوت مشاهده شده و بر اساس آنها اختلاف ارتفاع بین دو نقطه مورد بحث تعیین می گردد. این یک برآورد کم اعتبار است و به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد.

ترازیابی استادیمتری

این روش، تغییر یافته ترازیابی مثلثاتی است که در آن قوانین تاکئومتری برای تعیین ارتفاع نقاط مورد استفاده قرار می گیرند. در این مورد، خط دید نسبت به افق اندکی شیب دار شده است. این روش برای نقشه برداری زمین های تپه ماهوری مناسب تر است و دقت بیشتری را ارائه می کند.

منبع: theconstructor.org